Gontowiec Podróżny BLOG

24 grudnia absolutnie nie jest tak biały i szczypiący w uszy, jak sobie wymarzyłam. Wcale też się nie zanosi, żeby cokolwiek chciało się zmienić… Na podstawie wczorajszego poranka zapowiadałam mglisty początek przyszłorocznego listopada, tymczasem w ciągu dnia pogoda pięknie się wyklarowała, było słonecznie, rześko, barwnie (zwłaszcza na niebie). Listopad może być ładniejszy od października, choć bez wątpienia nieco chłodniejszy.

Dzisiejszy dzień przynosi aurę na razie nie najgorszą. Słupek termometru wskazuje lekki mrozik. Noc była gwiaździsta. Czy przetrwa bez deszczu do wieczora, to się dopiero okaże. Stare przysłowie prorokuje „Na Pasterkę po wodzie, Alleluja po lodzie”, ale są też inne, z pogody w dniu dzisiejszym wróżące:
- „Pogoda na Wigilię Narodzenia do Nowego Roku się nie zmienia”,
- „Jak się Adam z Ewą zgłosi, tak się koniec grudnia nosi”,
- „Adam i Ewa pokazują, jaki styczeń i luty po nich następują”,
- „Słota w dzień Adama i Ewy, strzeż od zimna chlewy; a jak mróz i pięknie, zima wcześnie pęknie”,
- „Wigilia piękna, a jutrznia jasna, będzie stodoła ciasna”.
Podsumowując: szron na drzewach i piękna pogoda za dnia zwiastowały urodzaj, pochmurny i deszczowy dzień – jego brak, a gdyby zdarzyły się grzmoty, to kroił się chudy rok.

Wśród „Przysłów ludu wielkopolskiego” z 1861 r. znalazłam jeszcze taką ciekawostkę: „We Wiliją dzieci biją”. Trochę mnie zaskoczyła i mam nadzieję, że mówi tylko o straszeniu rózgą niegrzecznych maluchów.

Jedno z mądrych porzekadeł przypomina też „W dzień Adama i Ewy daruj bliźnim gniewy”. Warto zapamiętać również powiedzenie przypisywane żyjącemu w latach 34-41 n.e. łacińskiemu poecie Marcusowi Valeriusowi Martialisowi: „Niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni”. I tego właśnie Go(n)towiec Podróżny życzy wszystkim na nadchodzące Święta: niech będą dobre i zdrowe, spokojne i pełne wewnętrznego, płynącego z rozgrzanych serc ciepła. Takie, które po latach wspomina się z łezką wzruszenia. No i nie zapomnijcie podpytać seniorów o anegdotki rodzinne.



Jeżeli przed pierwszą gwiazdką złapiecie jeszcze chwilę oddechu, zajrzyjcie tu ponownie. Wyszperałam u Kolberga trochę starych przesądów i zabobonów związanych z dzisiejszym dniem:
- aby zapewnić sobie urodę i bogactwo, w wigilijny poranek należy umyć się wodą z dodatkiem monet, wrzuconych do miski lub umywalki,
- długi sen i jakiekolwiek kłótnie są zabronione,
- od dziś aż do św. Szczepana (26 grudnia) nie wolno zamiatać (aby zboże się nie śnieciło, bo śnieć to najgroźniejsza z chorób grzybowych zbóż). Dawniej pamiętano, by oczyścić z pajęczyn stajnie i obory, okadzić bydło, a progi obsypać solą (ochrona przed złymi mocami),
- począwszy od dziś aż do nowego roku nie wolno siadać przy stole z grzebieniem w dłoni (aby gąsienice kapusty nie zjadły), a dzisiaj najlepiej w ogóle się nie czesać (aby zboże w polu nie zarastało),
- pod groźbą walki z pojawiającymi na całym ciele czyrakami wielkimi jak cebula, nie wolno dziś słowa „cebula” wymawiać (trzeba sobie znaleźć jakieś zastępcze),
- zjedzony dzisiaj kawałek rzepy gwarantuje za to cały rok bez bólu zębów,
- „ażeby zęby nie bolówały”, dobrze też skoro świt potrzeć je sobie czosnkiem,
- przed bólem gardła, chroniły (aż do końca roku) owoce głogu, zerwane dziś wczesnym rankiem i spożyte tuż przed wieczerzą,
- „wieczerza wilijna na Boże Narodzenie powinna się składać z wszystkich jarzyn, jakie Pan Bóg pozwolił zebrać z pola lub z sadu. Gdyby jednę z jarzyn opuszczono, czy w polu, czy też w sadzie zebraną, takowa na rok przyszły nie urodzi się”,
- inne z zaleceń głosi, że na stole musi się znaleźć żywność pochodząca z lasu, pola, sadu, ogrodu i wody,
- moneta ułożona pod każdym nakryciem miała zapewnić pełne portfele,
- w niektórych regionach oprócz sianka, wkładano pod wigilijny obrus czosnek albo układano 12 jego główek na samym środku stołu. Starannie przechowywany przez cały rok, stosowano później jako środek leczniczy przeciwko różnym słabościom – głównie przeciw bólowi zębów, bólowi gardła lub kaszlowi. Używano go wraz z solą przeciw kolkom, dodawano do paszy choremu bydłu, kurom podawano razem ze słoniną, aby uchronić je od pypcia. „Podobnież dają tego czosnku kogutowi, a mający pszczoły, smarują czosnkiem oczko w ulu, mniemając, że tak koguty, jak pszczoły złymi się przez to stają”,
- moje serce podbiła jednak mikstura na ból zębów: „Czosnek posiekany, zmięszany z prochem strzelniczym lub saletrą, następnie z siarką i potłuczonym pieprzem, wszystkiego po równej części. To wszystko należycie pomieszane razem, przykładają z watą na bolący ząb”,
- kluski na wigilijną wieczerzę robiono niekiedy bardzo długie, aby kłosy zboża były wielkie,
- pieczono chleby z różnych rodzajów mąk; w każdym pozostawiano aż do następnego dnia wbity nóż. Jeżeli zardzewiał, było pewne, że to zboże w przyszłym roku się nie uda,
- w niektórych regionach spożywano wieczerzę na stojąco (gwarantowało to pracowitość), siedzieć przy stole mogła tylko gospodyni (żeby kury niosły dużo jajek), ale też musiała się krzątać po izbie
(aby kury wysiadywały kurczęta),
- w trakcie wieczerzy nie wolno było pić wody (aby ptaki nie wydziobywały gospodarzowi zboża),
- dodatkowo aby zabezpieczyć to zboże przed ptakami, zebrane ze stołu okruszyny, wysypywano przy czterech węgłach domu,
- ości zjedzonych ryb zakopywano w ogródku, wierząc że wyrośnie z nich macierzanka,
- pod żadnym pozorem nie wolno używać słomy spod wigilijnego obrusa jako wykałaczki (żeby bydło nie kłuło sobie słomą zębów),
- wyciągając spod obrusa źdźbła, młodzież wróżyła o ożenku lub zamążpójściu. Źdźbło zielone oznaczało rychły ślub, zwiędłe i zblakłe – oczekiwanie, poczerniałe – starokawalerstwo i staropanieństwo,
- po wieczerzy wróżono sobie z urżniętych kawałków słomy. Celowano nimi w szpary w ścianie izby i kuchni; ile źdźbeł zaczepiło się w szparach izby, tyle miało być w przyszłym roku kóp pszenicy; ile w kuchni, tyle kóp żyta,
- ze słomy rzucanej na strzechę, wróżono z kolei długość życia rzucającego („ile kawałków chwyci się strzechy, tyle lat rzucający żyć będzie”),
- gdzie indziej o przyszłorocznym dostatku decydowała przyklejona do powały ilość ugotowanych ziaren grochu, podrzuconego wcześniej łyżką przez gospodarza,
- po wieczerzy (lub w Boże Narodzenie) z ustawionego w kącie izby snopa słomy kręcono powrósła i obwiązywano nimi drzewa owocowe (żeby rodziły dobre owoce),
- innym sposobem na obfite owocowanie była wigilijna zabawa w dobrego i złego gospodarza. Jeden stawał przy drzewie z siekierą i groził mu „Nie rodzisz, utnę cię“, drugi ujmował się za straszonym: „Nie ucinaj, będę rodzić “. Powtarzano to trzykrotnie i podobno zawsze działało.

Na zakończenie ciekawostka. Czy wiecie kto to jest „mężyna”? Otóż mężyną jest dzisiejsza solenizantka Ewa. W słowniku szesnastowiecznej polszczyzny, słowo to tłumaczone jest następująco „mężyna to kobieta urodzona z męża; odpowiednik hebrajskiego wyrazu „iszsza” = „kobieta’, pochodzącego od „isz” = „mąż”. W tym kontekście użył go krakowski jezuita Jakub Wujek, który w swoim tłumaczeniu Biblii (wydanym w 1566 r.), starotestamentowy werset o stworzeniu Ewy przełożył tak: „Tę będą zwać Mężyną, bo z męża wzięta jest”.

Pozdrawiam serdecznie wszystkie dzisiejsze mężyny. Adamów również. A przy okazji informuję, że w kalendarzu świąt nietypowych figuruje dziś Dzień Raju oraz Dzień Ajerkoniaku.

Tekst i foto Maria Gonta

Dodaj komentarz:

Milion dla filharmonii

W środę 6 grudnia 2023 r. marszałek Marcin Jabłoński spotkał się z dyrektor Filharmonii Gorzowskiej Joanną Pisarewicz. W projekt budżetu Samorządu ... <czytaj dalej>

Oprogramowanie Lubuskie trzeba zaktualizować

- Oprogramowanie Lubuskie trzeba zaktualizować - powiedział podczas spotkania lubuskich samorządowców w Paradyżu - Gościkowie prezydent Gorzowa Jacek Wójcicki. 7 grudnia ... <czytaj dalej>

Coraz bliżej święta

Otwarcie hali sportowo-widowiskowej Arena GORZÓW jest głównym elementem tegorocznej kampanii „Gorzów blisko świąt”. Dwudniowa impreza zaplanowana jest w dniach 9-10 ... <czytaj dalej>

Chcą nowego porozumienia paradyskiego

Prezydent Gorzowa Jacek Wójcicki, wspólnie z prezydentami Zielonej Góry Januszem Kubickim i Nowej Soli Jackiem Milewskim, jest inicjatorem i współorganizatorem ... <czytaj dalej>

«	grudzień 2023					»
P	W	Ś	C	P	S	N
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31

Wierzą, że tym razem się uda

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Niekoniecznie. Teraz jest jednak miastem wojewódzkim. Jeżeli Zielona Góra chce dalej czerpać profity z urzędu marszałkowskiego, musi się jakoś <czytaj dalej>

Nie mam nic przeciwko likwidacji sztucznego woj.lubuskiego - Gorzów lepiej będzie się miał we współpracy ze Szczecinem. <czytaj dalej>

Może warto postraszyć rozpadem województwa. To od razu postawiłoby do pionu przyjaciół z południa. <czytaj dalej>

Dziękuję za recenzję.Trzeba to obejrzeć. <czytaj dalej>

Nazwa jest wtórna. Najpierw co z upadkiem tego miasta, nawet jak zmienimy nazwę na Nowy Jork to gadaniem niczego dalej nic się nie poprawi. Ślep <czytaj dalej>